Tài sản cố định hữu hình (TSCĐHH) không chỉ là những con số trong sổ sách kế toán mà còn là nền tảng cho sự vận hành và tăng trưởng của doanh nghiệp. Một nhà máy sản xuất, một hệ thống máy móc hiện đại hay một tòa nhà văn phòng đều là những khoản đầu tư quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và dòng tiền doanh nghiệp.
Câu hỏi đặt ra là: Doanh nghiệp nên định giá tài sản cố định hữu hình như thế nào để phản ánh trung thực giá trị thực tế? Để trả lời câu hỏi này, cần phải hiểu rõ các phương pháp định giá tài sản theo các chuẩn mực kế toán quốc tế, đặc biệt là IAS 16.
1. IAS 16 – Chuẩn mực nền tảng về tài sản cố định hữu hình
IAS 16 (Property, Plant and Equipment) là một trong những chuẩn mực quan trọng trong hệ thống IFRS, hướng dẫn cách xác định giá trị, khấu hao và xử lý các khoản giảm giá trị của tài sản cố định hữu hình.
Theo IAS 16, tài sản cố định hữu hình phải thỏa mãn hai điều kiện sau:
- Doanh nghiệp có khả năng kiểm soát tài sản đó.
- Tài sản mang lại lợi ích kinh tế trong tương lai.
Vậy, khi ghi nhận tài sản này trên báo cáo tài chính, doanh nghiệp có thể chọn một trong hai phương pháp định giá: phương pháp giá gốc (Cost Model) hoặc phương pháp giá trị hợp lý (Revaluation Model). Mỗi phương pháp đều có những tác động khác nhau đến báo cáo tài chính cũng như chiến lược tài chính của doanh nghiệp.
2. Phương pháp giá gốc – Đơn giản nhưng có hạn chế?
Phương pháp giá gốc yêu cầu doanh nghiệp ghi nhận tài sản theo nguyên giá ban đầu, sau đó khấu hao dần theo thời gian.
Công thức đơn giản: Giá trị sổ sách = Nguyên giá – Khấu hao lũy kế – Suy giảm giá trị (nếu có)
Ưu điểm:
- Dễ áp dụng và ít biến động trên báo cáo tài chính.
- Giúp doanh nghiệp có kế hoạch khấu hao ổn định, dễ dàng tính toán chi phí.
Nhược điểm:
- Không phản ánh đúng giá trị thị trường của tài sản. Nếu tài sản tăng giá trị theo thời gian (ví dụ: bất động sản), doanh nghiệp có thể bị “thiệt” khi báo cáo.
- Không linh hoạt khi tài sản có sự thay đổi giá trị thị trường lớn, có thể làm giảm tính chính xác của báo cáo tài chính.
Khi nào nên áp dụng?
- Khi tài sản có xu hướng mất giá theo thời gian (ví dụ: máy móc, thiết bị sản xuất).
- Khi doanh nghiệp muốn ổn định báo cáo tài chính mà không bị ảnh hưởng bởi biến động giá thị trường.
3. Phương pháp giá trị hợp lý – Phản ánh sát giá trị tài sản
Phương pháp giá trị hợp lý cho phép doanh nghiệp điều chỉnh giá trị tài sản cố định hữu hình dựa trên giá trị thị trường tại từng thời điểm.
Công thức cơ bản: Giá trị sổ sách = Giá trị hợp lý – Khấu hao lũy kế – Suy giảm giá trị
Ưu điểm:
- Phản ánh đúng giá trị thực tế của tài sản, giúp báo cáo tài chính minh bạch hơn khi tài sản tăng giá trị.
- Doanh nghiệp có thể ghi nhận sự thay đổi giá trị tài sản và điều chỉnh kịp thời, giúp tài sản không bị “định giá thấp” trên báo cáo tài chính.
Nhược điểm:
- Đòi hỏi định giá thường xuyên, tốn chi phí thẩm định.
- Gây biến động lợi nhuận nếu tài sản bị giảm giá trị, ảnh hưởng đến sự ổn định tài chính của doanh nghiệp.
Khi nào nên áp dụng?
- Khi tài sản có xu hướng tăng giá trị theo thời gian (ví dụ: bất động sản, đất đai).
- Khi doanh nghiệp muốn phản ánh giá trị thực tế của tài sản trong báo cáo tài chính, giúp nâng cao minh bạch và sự chính xác.
Ví dụ thực tế: Một công ty sở hữu tòa nhà văn phòng tại trung tâm thành phố. Nếu sử dụng giá gốc, tòa nhà vẫn được ghi nhận theo giá mua cách đây 10 năm. Nhưng nếu sử dụng giá trị hợp lý, công ty có thể định giá lại theo giá thị trường hiện tại, giúp tài sản không bị “định giá thấp” trên báo cáo tài chính.
4. Khấu hao tài sản – Yếu tố quan trọng trong định giá
Dù doanh nghiệp chọn phương pháp nào, tài sản cố định hữu hình vẫn phải khấu hao theo thời gian. IAS 16 quy định ba phương pháp khấu hao phổ biến:
- Phương pháp đường thẳng (Straight-line Method) – Mỗi năm khấu hao một số tiền cố định.
- Phương pháp số dư giảm dần (Reducing Balance Method) – Khấu hao nhiều hơn vào những năm đầu.
- Phương pháp theo sản lượng (Units of Production Method) – Khấu hao dựa trên mức độ sử dụng tài sản.
Lựa chọn phương pháp khấu hao phù hợp giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí và lợi nhuận. Cần phân tích kỹ lưỡng mức độ hao mòn của tài sản để chọn phương pháp khấu hao hợp lý, tránh gây ra sự sai lệch trong báo cáo tài chính.
5. Vậy, doanh nghiệp nên chọn phương pháp nào?
Không có câu trả lời duy nhất cho câu hỏi này, vì việc lựa chọn phương pháp định giá và khấu hao phải dựa trên đặc điểm của tài sản và chiến lược tài chính của doanh nghiệp.
- Nếu tài sản có giá trị giảm dần theo thời gian, phương pháp giá gốc có thể là lựa chọn an toàn. Ví dụ như các máy móc, thiết bị sản xuất, có xu hướng mất giá theo thời gian và dễ bị hư hỏng.
- Nếu tài sản có giá trị tăng theo thị trường, phương pháp giá trị hợp lý sẽ giúp phản ánh chính xác hơn giá trị tài sản trong báo cáo tài chính. Các tài sản như bất động sản, đất đai thường có xu hướng tăng giá theo thời gian, vì vậy cần áp dụng phương pháp giá trị hợp lý.
Doanh nghiệp cần cân nhắc:
- Loại tài sản cố định hữu hình đang sở hữu.
- Mục tiêu tài chính dài hạn.
- Ảnh hưởng đến báo cáo tài chính theo chuẩn mực IFRS.
Một số ngành có xu hướng chọn phương pháp khác nhau:
- Sản xuất: Thường chọn giá gốc để ổn định chi phí, vì các tài sản như máy móc và thiết bị có thể mất giá nhanh chóng theo thời gian.
- Bất động sản: Ưu tiên giá trị hợp lý để phản ánh giá trị tài sản tốt hơn, vì bất động sản thường có xu hướng tăng giá theo thời gian.
Kết luận: Hiểu đúng IAS 16 để tối ưu tài chính doanh nghiệp
IAS 16 không chỉ là một chuẩn mực kế toán, mà còn là công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp quản lý tài sản cố định hữu hình hiệu quả. Việc hiểu rõ các phương pháp định giá tài sản và khấu hao giúp doanh nghiệp tối ưu hóa báo cáo tài chính, từ đó đưa ra những quyết định tài chính chính xác và hiệu quả hơn.
Điểm mấu chốt:
- Chọn phương pháp định giá phù hợp với từng loại tài sản.
- Quản lý khấu hao hợp lý để tối ưu lợi nhuận.
- Tuân thủ IFRS để báo cáo tài chính minh bạch và có lợi thế cạnh tranh.
Doanh nghiệp hiểu rõ tài sản cố định hữu hình sẽ có lợi thế trong việc quản lý tài chính và ra quyết định đầu tư chiến lược. Họ có thể duy trì sự ổn định tài chính, giảm thiểu rủi ro và tăng trưởng bền vững.
VITALITY CONSULTING PRACTICES GROUP
🏨 Địa chỉ: Tòa nhà Thiên Phước lầu 6, 244 Cống Quỳnh, Phường Phạm Ngũ Lão, Quận 1, TP.HCM.
☎️ Hotline: 0907 190 426 – 0904 311 606
📮 Facebook: https://www.facebook.com/profile.php?id=100091570474264
