Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang bắt đầu quá trình IFRS chuyển đổi để hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, quá trình này không chỉ đơn giản là thay đổi chuẩn mực kế toán, mà còn đòi hỏi một hệ thống kiểm soát nội bộ tài chính chặt chẽ nhằm đảm bảo tính chính xác, trung thực của báo cáo tài chính và quản trị hiệu quả các rủi ro kế toán.
1. Tổng quan về IFRS và vai trò của kiểm soát nội bộ
IFRS (International Financial Reporting Standards) là bộ chuẩn mực kế toán quốc tế được áp dụng rộng rãi trên toàn cầu. Khi doanh nghiệp chuyển đổi sang IFRS, không chỉ hệ thống kế toán mà cả cách thức thu thập, xử lý và trình bày thông tin tài chính đều phải thay đổi.
Điều này làm nổi bật vai trò của kiểm soát nội bộ – một hệ thống các quy trình và chính sách được thiết lập để đảm bảo báo cáo tài chính đáng tin cậy, tuân thủ pháp luật và ngăn ngừa gian lận. Nếu không có kiểm soát nội bộ tốt, doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn trong việc thích ứng với IFRS cũng như trong công tác quản trị rủi ro kế toán.
2. Những thay đổi trong hệ thống kiểm soát nội bộ khi chuyển đổi sang IFRS
Việc chuyển đổi từ VAS (Chuẩn mực kế toán Việt Nam) sang IFRS đòi hỏi doanh nghiệp phải thiết lập lại một số cấu phần quan trọng trong hệ thống kiểm soát nội bộ, cụ thể:
-
Quy trình ghi nhận và xử lý dữ liệu kế toán: IFRS yêu cầu doanh nghiệp phải cung cấp thông tin theo giá trị hợp lý, ước tính hợp lý và có nhiều phán đoán kế toán hơn. Điều này đòi hỏi hệ thống kiểm soát nội bộ phải đảm bảo được tính chính xác, logic trong từng bước ghi nhận dữ liệu.
-
Kiểm soát các ước tính kế toán: Dưới IFRS, các khoản mục như khấu hao, tổn thất tài sản, nợ phải thu khó đòi… đều cần được ước tính và ghi nhận hợp lý. Kiểm soát nội bộ cần có chính sách định kỳ rà soát, kiểm tra và phê duyệt các giả định, mô hình ước tính này.
-
Tăng cường minh bạch thông tin: IFRS chú trọng đến việc trình bày đầy đủ các thông tin trên báo cáo tài chính. Kiểm soát nội bộ cần thiết lập quy trình kiểm tra chất lượng thông tin trước khi công bố.
-
Đào tạo và phân công trách nhiệm: Nhân sự kế toán và kiểm toán cần được đào tạo bài bản để hiểu và áp dụng IFRS. Kiểm soát nội bộ phải phân công rõ ràng trách nhiệm và thẩm quyền cho từng cá nhân liên quan.
3. Thách thức trong kiểm soát nội bộ tài chính khi IFRS chuyển đổi
Trong quá trình áp dụng IFRS, doanh nghiệp sẽ gặp phải nhiều thách thức ảnh hưởng đến hệ thống kiểm soát nội bộ, điển hình như:
-
Thiếu nhân sự chuyên môn cao: Việc hiểu và vận dụng IFRS đòi hỏi kế toán phải có kiến thức chuyên sâu. Doanh nghiệp vừa và nhỏ thường gặp khó khăn trong việc tuyển dụng và giữ chân nhân sự có trình độ.
-
Chi phí đầu tư ban đầu cao: Doanh nghiệp cần chi phí đáng kể để nâng cấp hệ thống phần mềm kế toán, đào tạo nhân viên và thuê chuyên gia tư vấn.
-
Hệ thống kiểm soát nội bộ cũ không phù hợp: Các quy trình kiểm soát theo VAS thường đơn giản, chưa đủ linh hoạt để kiểm soát các phán đoán kế toán và báo cáo tài chính đa chiều theo IFRS.
-
Rủi ro kế toán tăng cao: Việc áp dụng IFRS mở rộng phạm vi sử dụng các ước tính và đánh giá chủ quan, dễ dẫn đến sai sót hoặc gian lận nếu thiếu cơ chế kiểm soát phù hợp.
4. Các bước xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả khi chuyển đổi sang IFRS
Để đảm bảo thành công trong quá trình IFRS chuyển đổi, doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả theo các bước sau:
4.1. Đánh giá hiện trạng hệ thống kiểm soát nội bộ
Doanh nghiệp cần rà soát toàn bộ quy trình tài chính – kế toán hiện tại, xác định điểm mạnh, điểm yếu và các lỗ hổng kiểm soát có thể ảnh hưởng đến việc áp dụng IFRS.
4.2. Thiết kế lại quy trình phù hợp với IFRS
Từ kết quả đánh giá, doanh nghiệp cần xây dựng lại các quy trình kiểm soát phù hợp với chuẩn mực IFRS. Bao gồm quy trình ghi nhận, phê duyệt giao dịch, kiểm tra báo cáo, giám sát ước tính kế toán…
4.3. Đào tạo và phân công nhiệm vụ rõ ràng
Toàn bộ nhân sự trong bộ phận kế toán, tài chính, kiểm toán nội bộ cần được đào tạo kiến thức IFRS và kỹ năng kiểm soát nội bộ. Đồng thời, phân chia rõ trách nhiệm nhằm tăng tính minh bạch và tránh xung đột lợi ích.
4.4. Ứng dụng công nghệ kiểm soát
Việc sử dụng phần mềm ERP hoặc phần mềm kế toán tích hợp các tính năng kiểm soát như cảnh báo sai lệch, tự động hóa kiểm tra logic… giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ.
4.5. Thiết lập cơ chế giám sát và đánh giá định kỳ
Doanh nghiệp cần thiết lập bộ phận kiểm toán nội bộ hoặc tổ kiểm soát chuyên trách để đánh giá thường xuyên hiệu quả kiểm soát, phát hiện sớm các rủi ro kế toán và đề xuất biện pháp khắc phục.
5. Kiểm soát nội bộ – nền tảng quản trị rủi ro kế toán
Một trong những lý do quan trọng khiến doanh nghiệp phải chú trọng kiểm soát nội bộ trong IFRS chuyển đổi là để tăng cường năng lực quản trị rủi ro kế toán. Một hệ thống kiểm soát hiệu quả giúp:
-
Ngăn ngừa gian lận và sai sót: Bằng cách kiểm tra nhiều lớp và quy trình phê duyệt rõ ràng, doanh nghiệp có thể giảm nguy cơ sai sót trong các khoản ước tính hay trình bày sai báo cáo tài chính.
-
Giảm thiểu rủi ro pháp lý và thuế: IFRS yêu cầu công bố minh bạch, nếu sai phạm sẽ dễ bị xử phạt. Kiểm soát nội bộ giúp đảm bảo tuân thủ đầy đủ quy định pháp lý.
-
Tăng độ tin cậy của nhà đầu tư: Doanh nghiệp áp dụng IFRS có kiểm soát nội bộ tốt sẽ tạo được niềm tin với cổ đông, đối tác và thị trường vốn quốc tế.
-
Hỗ trợ ra quyết định: Báo cáo tài chính được kiểm soát chặt chẽ cung cấp thông tin chính xác, giúp ban lãnh đạo đưa ra quyết định chiến lược hiệu quả hơn.
6. Gợi ý một số chỉ tiêu kiểm soát tài chính cần thiết trong bối cảnh IFRS
Để thực thi kiểm soát nội bộ hiệu quả, doanh nghiệp nên theo dõi một số chỉ tiêu trọng yếu như:
-
Tỷ lệ sai sót trong báo cáo tài chính hàng quý
-
Số lần phát hiện gian lận hoặc sai sót trong nội bộ
-
Số lượng điều chỉnh hồi tố báo cáo tài chính
-
Tỷ lệ thực hiện các cuộc kiểm toán nội bộ định kỳ
-
Tỷ lệ tuân thủ các quy trình ghi nhận theo IFRS
Kết luận
Việc chuyển đổi sang IFRS không chỉ là một sự thay đổi kỹ thuật kế toán, mà là một quá trình tái cấu trúc toàn diện hệ thống tài chính của doanh nghiệp. Trong quá trình đó, kiểm soát nội bộ giữ vai trò then chốt, là nền tảng để đảm bảo tính minh bạch, chính xác và hiệu quả trong quản trị rủi ro kế toán. Đầu tư xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ vững chắc sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ vượt qua thử thách chuyển đổi, mà còn phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh toàn cầu.
VITALITY CONSULTING PRACTICES GROUP
🏨 Địa chỉ: Tòa nhà Thiên Phước lầu 6, 244 Cống Quỳnh, Phường Phạm Ngũ Lão, Quận 1, TP.HCM.
☎️ Hotline: 0907 190 426 – 0904 311 606
📮 Facebook: https://www.facebook.com/profile.php?id=100091570474264
