Kế toán trưởng là chức danh quan trọng bậc nhất trong hệ thống kế toán của doanh nghiệp. Đây là người đứng đầu bộ phận kế toán, chịu trách nhiệm tổ chức công tác kế toán, đảm bảo số liệu tài chính trung thực, chính xác và phù hợp với pháp luật. Bên cạnh đó, kế toán trưởng còn là người tư vấn tài chính chiến lược cho ban lãnh đạo và là cầu nối giữa doanh nghiệp với cơ quan quản lý nhà nước.
Trong thực tế, nhiều doanh nghiệp – đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ – thường đặt ra câu hỏi: “Kế toán trưởng có thể kiêm nhiệm thêm chức vụ nào khác không?” Hay: “Việc kiêm nhiệm kế toán trưởng ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả và tính minh bạch tài chính?”. Bài viết này sẽ làm rõ khía cạnh pháp lý, thực tiễn và gợi ý các phương án tổ chức hiệu quả khi kế toán trưởng nắm giữ thêm một số chức danh khác.
1. Kế toán trưởng có được kiêm nhiệm chức vụ khác theo quy định pháp luật không?
Kế toán trưởng là người giữ vai trò tổ chức và giám sát hoạt động kế toán trong đơn vị, vì vậy pháp luật quy định rất rõ ràng về nguyên tắc không kiêm nhiệm một số chức danh có khả năng gây xung đột lợi ích.
Theo Luật Kế toán 2015 (Điều 52), kế toán trưởng không được kiêm nhiệm các chức vụ như:
-
Thủ quỹ
-
Người mua, bán tài sản trong cùng một đơn vị
-
Kiểm soát viên nội bộ trong doanh nghiệp niêm yết
-
Người chịu trách nhiệm duyệt chi tiêu ngân sách
Lý do là vì những chức vụ này có khả năng ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình ghi nhận, phê duyệt và kiểm tra dòng tiền – nếu để một người nắm cùng lúc có thể dẫn đến rủi ro gian lận hoặc sai lệch số liệu.
Tuy nhiên, pháp luật không cấm kế toán trưởng kiêm nhiệm các chức danh khác không xung đột lợi ích. Việc kiêm nhiệm phải được quy định rõ trong quy chế tổ chức của đơn vị, đồng thời đảm bảo minh bạch và kiểm soát nội bộ chặt chẽ.
2. Kiêm nhiệm kế toán trưởng với chức danh giám đốc tài chính (CFO) – Nên hay không?
Kiêm nhiệm kế toán trưởng với vai trò Giám đốc tài chính (Chief Financial Officer) là tình huống phổ biến trong các doanh nghiệp quy mô vừa, nơi bộ máy quản trị còn tinh gọn. Đây là phương án giúp tiết kiệm chi phí, tối ưu hóa nhân lực và tạo sự liên kết chặt chẽ giữa kế toán và chiến lược tài chính.
Ưu điểm:
-
Tăng khả năng hoạch định tài chính toàn diện vì người nắm rõ số liệu kế toán cũng trực tiếp xây dựng chiến lược tài chính.
-
Đảm bảo tính nhất quán trong báo cáo và dự báo tài chính.
-
Tạo thuận lợi trong việc ra quyết định đầu tư, quản lý ngân sách, dự báo dòng tiền.
Hạn chế và rủi ro:
-
Nguy cơ quá tải công việc, ảnh hưởng đến chất lượng quản trị.
-
Thiếu cơ chế kiểm tra chéo giữa người lập và người ra quyết định tài chính.
-
Trong doanh nghiệp niêm yết, chức danh CFO và kế toán trưởng nên tách biệt để tăng tính minh bạch.
Vì vậy, nếu lựa chọn mô hình kiêm nhiệm, doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ độc lập, có sự giám sát từ hội đồng quản trị hoặc ban kiểm soát.
3. Kế toán trưởng kiêm nhiệm kiểm soát nội bộ: Khi nào thì phù hợp?
Chức danh kế toán và kiểm soát nội bộ thường có nhiều điểm giao thoa trong hoạt động quản trị rủi ro và kiểm tra tuân thủ. Tuy nhiên, kế toán trưởng kiêm luôn vai trò kiểm soát nội bộ có thể gây ra mâu thuẫn về chức năng.
Về lý thuyết: Kiểm soát nội bộ là bộ phận giám sát tính chính xác của báo cáo kế toán, nếu để người lập số liệu (kế toán trưởng) tự kiểm tra chính mình thì tính độc lập sẽ bị ảnh hưởng.
Tuy nhiên, trong doanh nghiệp nhỏ, mô hình tinh gọn, việc kiêm nhiệm có thể chấp nhận nếu:
-
Có cơ chế báo cáo trực tiếp lên ban lãnh đạo hoặc kiểm toán bên ngoài.
-
Hệ thống phần mềm kế toán và kiểm soát có phân quyền rõ ràng.
-
Có đánh giá rủi ro hàng kỳ và tài liệu hóa toàn bộ quá trình kiểm tra.
Khuyến nghị: Việc kiêm nhiệm nên chỉ là giải pháp tạm thời trong quá trình xây dựng hệ thống. Khi doanh nghiệp tăng trưởng, cần tách biệt hai chức năng để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.
4. Kế toán trưởng kiêm nhiệm kế toán tổng hợp, kế toán thuế có hợp lý?
Chức danh kế toán tổng hợp, kế toán thuế, kế toán thanh toán,… là các vị trí nghiệp vụ thuộc quyền quản lý của kế toán trưởng. Về nguyên tắc, kế toán trưởng có thể kiêm nhiệm một hoặc một vài chức danh kế toán trong trường hợp bộ phận kế toán còn ít người hoặc doanh nghiệp đang trong giai đoạn khởi nghiệp.
Ưu điểm:
-
Tối ưu chi phí nhân sự.
-
Người đứng đầu nắm rõ luồng thông tin, giúp xử lý nhanh các nghiệp vụ.
Nhược điểm:
-
Gây áp lực lớn cho người kiêm nhiệm.
-
Nguy cơ bỏ sót sai lệch khi không có người kiểm tra độc lập.
-
Thiếu khả năng phân công – phân nhiệm rõ ràng.
Gợi ý: Trong doanh nghiệp nhỏ, kế toán trưởng có thể kiêm kế toán tổng hợp hoặc kế toán thuế, nhưng phải xây dựng quy trình đối chiếu chéo nội bộ, sử dụng công cụ phần mềm kế toán để tự động hóa và giảm thiểu rủi ro sai lệch số liệu.
5. Kế toán trưởng có thể kiêm nhiệm vị trí thành viên HĐQT, Ban kiểm soát không?
Kiêm nhiệm kế toán trưởng với các chức danh quản trị cao cấp như thành viên Hội đồng quản trị (HĐQT) hoặc Ban kiểm soát là vấn đề cần được xem xét rất cẩn trọng.
-
Với Hội đồng quản trị: Luật Doanh nghiệp không cấm, nhưng về nguyên tắc, HĐQT là cơ quan giám sát và định hướng chiến lược, nếu kế toán trưởng là thành viên sẽ ảnh hưởng đến tính khách quan trong phản biện tài chính.
-
Với Ban kiểm soát: Hoàn toàn không nên kiêm nhiệm. Bởi ban kiểm soát là bộ phận giám sát hoạt động kế toán, nếu kế toán trưởng giữ cả hai vai trò sẽ vô hiệu hóa chức năng kiểm tra.
Khuyến nghị: Doanh nghiệp cần phân định rạch ròi giữa bộ phận quản trị và bộ phận chuyên môn để đảm bảo sự minh bạch, đặc biệt trong doanh nghiệp cổ phần hoặc công ty có nhà đầu tư lớn.
Kết luận: Linh hoạt kiêm nhiệm – Nhưng phải đảm bảo kiểm soát nội bộ và minh bạch tài chính
Kế toán trưởng, với vai trò trung tâm trong bộ máy tài chính kế toán, có thể kiêm nhiệm một số chức danh nếu không bị luật pháp cấm và không gây mâu thuẫn lợi ích. Tuy nhiên, việc kiêm nhiệm kế toán trưởng cần được thực hiện có giới hạn, có sự giám sát và cơ chế kiểm soát nội bộ phù hợp.
Các doanh nghiệp nên:
-
Rà soát chức năng của từng vị trí để đánh giá mức độ rủi ro khi kiêm nhiệm.
-
Sử dụng phần mềm kế toán để tự động hóa nghiệp vụ, giảm tải cho người kiêm nhiệm.
-
Tách bạch rõ vai trò kiểm tra – phê duyệt – thực hiện trong quy trình tài chính.
Trong môi trường kinh doanh hiện đại, việc linh hoạt tổ chức là cần thiết, nhưng không nên đánh đổi bằng tính minh bạch và trách nhiệm pháp lý. Do đó, quyết định để kế toán trưởng kiêm nhiệm cần dựa trên cả pháp luật, năng lực con người và hệ thống kiểm soát nội bộ thực tế.
VITALITY CONSULTING PRACTICES GROUP
🏨 Địa chỉ: Tòa nhà Thiên Phước lầu 6, 244 Cống Quỳnh, Phường Phạm Ngũ Lão, Quận 1, TP.HCM.
☎️ Hotline: 0907 190 426 – 0904 311 606
📮 Facebook: https://www.facebook.com/profile.php?id=100091570474264
