Kế Toán Trưởng đóng vai trò trung tâm trong quá trình chuyển đổi từ VAS sang IFRS – một bước ngoặt quan trọng đối với các doanh nghiệp tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu. Việc chuyển đổi không chỉ đơn thuần là thay đổi chuẩn mực kế toán, mà là một sự lột xác về tư duy, hệ thống và cách thức trình bày báo cáo tài chính.
Trong bức tranh đó, vai trò của kế toán trưởng trở nên đặc biệt then chốt: họ không chỉ là người am hiểu chuyên môn, mà còn là người điều phối, dẫn dắt, kiểm soát và đảm bảo tính liêm chính trong toàn bộ quá trình. Bài viết này sẽ làm rõ vai trò, thách thức và chiến lược mà người kế toán trưởng cần đảm nhận khi doanh nghiệp chuyển đổi từ VAS sang IFRS.
1. Kế Toán Trưởng là người dẫn dắt quá trình chuyển đổi từ VAS sang IFRS
Kế toán trưởng là người hiểu rõ nhất toàn bộ hệ thống kế toán của doanh nghiệp, từ chính sách kế toán, cách xử lý nghiệp vụ đến cấu trúc báo cáo tài chính. Khi thực hiện chuyển đổi từ VAS sang IFRS, họ chính là người định hướng, lập kế hoạch và kiểm soát việc thực thi.
Việc chuyển đổi này không chỉ thay đổi ở cấp độ sổ sách, mà còn ảnh hưởng sâu rộng tới các bộ phận liên quan như tài chính, kiểm toán nội bộ, công nghệ thông tin và quản trị doanh nghiệp. Do đó, kế toán trưởng cần:
-
Thiết lập lộ trình chuyển đổi cụ thể với các mốc thời gian rõ ràng;
-
Lựa chọn phương pháp áp dụng IFRS lần đầu (theo IFRS 1);
-
Xây dựng đội ngũ triển khai với các vai trò chuyên môn được phân công phù hợp;
-
Liên kết với tư vấn bên ngoài (nếu có) và đảm bảo sự phối hợp hiệu quả.
Nếu không có sự chỉ đạo và điều phối chặt chẽ từ kế toán trưởng, quá trình chuyển đổi có thể trở nên rời rạc, sai lệch về nguyên tắc, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính minh bạch và uy tín của doanh nghiệp trước các nhà đầu tư và cơ quan quản lý.
2. Từ VAS sang IFRS: Những thay đổi lớn mà kế toán trưởng cần chuẩn bị
Từ VAS sang IFRS, sự khác biệt không chỉ nằm ở phương pháp ghi nhận và trình bày, mà còn đến từ tư duy kế toán. IFRS yêu cầu doanh nghiệp phản ánh “bản chất kinh tế” hơn là “hình thức pháp lý”, trong khi VAS thiên về nguyên tắc ghi nhận theo luật định và mang tính bảo thủ.
Kế toán trưởng cần nắm vững các thay đổi quan trọng như:
-
Doanh thu (IFRS 15): Phân tách hợp đồng theo nghĩa vụ thực hiện và ghi nhận doanh thu theo mức độ hoàn thành nghĩa vụ.
-
Tài sản thuê (IFRS 16): Hầu hết các hợp đồng thuê phải ghi nhận tài sản và nợ thuê trên bảng cân đối kế toán.
-
Công cụ tài chính (IFRS 9): Phân loại và đo lường tài sản tài chính dựa trên mục tiêu kinh doanh và dòng tiền.
-
Suy giảm tài sản (IAS 36): Phải đánh giá thường xuyên tổn thất giá trị tài sản dựa trên giá trị có thể thu hồi.
Để làm tốt vai trò này, kế toán trưởng cần tổ chức các buổi đào tạo nội bộ, tham gia các khóa huấn luyện IFRS và đồng hành cùng đội ngũ kế toán trong suốt quá trình thay đổi để đảm bảo sự thống nhất trong tư duy và hành động.
3. Hệ thống kế toán và dữ liệu: Bài toán cần lời giải của kế toán trưởng
Một trong những thách thức lớn khi chuyển đổi từ VAS sang IFRS chính là hệ thống kế toán và dữ liệu kế toán hiện tại có thể không đáp ứng được yêu cầu mới. Ví dụ, IFRS yêu cầu phân tách dòng doanh thu, phân loại công cụ tài chính, đánh giá giá trị hợp lý… trong khi hệ thống kế toán theo VAS chưa được thiết kế để thực hiện điều này.
Do đó, kế toán trưởng cần:
-
Đánh giá hệ thống phần mềm kế toán hiện tại xem có đáp ứng được các yêu cầu báo cáo IFRS hay không;
-
Làm việc với phòng CNTT để điều chỉnh hoặc nâng cấp hệ thống kế toán;
-
Thiết lập các quy trình ghi nhận bổ sung để thu thập dữ liệu cần thiết cho việc lập báo cáo IFRS;
-
Lưu trữ dữ liệu lịch sử để đảm bảo việc hồi tố hoặc điều chỉnh trong lần đầu áp dụng IFRS (IFRS 1).
Hệ thống dữ liệu chính xác và đồng bộ là nền tảng cho mọi bước chuyển đổi thành công. Vai trò của kế toán trưởng trong giai đoạn này là vừa kỹ thuật, vừa chiến lược.
4. Kế Toán Trưởng với vai trò kết nối giữa ban điều hành và chuyên môn kế toán
Chuyển đổi từ VAS sang IFRS là một chiến lược toàn doanh nghiệp, không phải là “việc riêng của phòng kế toán”. Báo cáo tài chính theo IFRS là công cụ cung cấp thông tin cho nhà đầu tư, đối tác, tổ chức tài chính và các bên liên quan. Do đó, kế toán trưởng cần trở thành cầu nối giữa:
-
Phòng kế toán – Ban điều hành: Trình bày những thay đổi có ảnh hưởng đến kết quả tài chính, ví dụ: lợi nhuận sau thuế giảm do thay đổi chính sách ghi nhận doanh thu, hay tăng nợ do ghi nhận thuê tài chính.
-
Phòng kế toán – Kiểm toán viên: Làm việc chặt chẽ với kiểm toán độc lập để đảm bảo sự thống nhất trong cách tiếp cận và ghi nhận số liệu.
-
Phòng kế toán – Các bộ phận khác: Giải thích rõ ràng các yêu cầu IFRS và hướng dẫn cách ghi nhận, xử lý chứng từ phù hợp.
Ngoài ra, kế toán trưởng cũng là người chủ động xây dựng bộ quy chế kế toán IFRS nội bộ, cập nhật các mẫu biểu, quy trình ghi nhận để đảm bảo toàn bộ tổ chức vận hành trơn tru dưới bộ chuẩn mực mới.
5. Chiến lược duy trì tính bền vững sau chuyển đổi: Kế toán trưởng là người giữ lửa
Khi hoàn tất chuyển đổi từ VAS sang IFRS, công việc của kế toán trưởng chưa dừng lại. Thực tế, IFRS thường xuyên được cập nhật, bổ sung, nên việc duy trì áp dụng hiệu quả cần được xem như một quá trình liên tục chứ không phải là điểm đến.
Kế toán trưởng cần:
-
Theo dõi các cập nhật IFRS từ IASB để điều chỉnh chính sách kịp thời;
-
Thiết lập cơ chế tự kiểm tra nội bộ và đào tạo định kỳ về IFRS cho đội ngũ kế toán;
-
Đánh giá định kỳ hệ thống báo cáo để phát hiện và xử lý sai sót hoặc chưa đồng bộ.
Quan trọng hơn cả, họ chính là người giữ lửa chuyên môn trong doanh nghiệp – giữ cho chuẩn mực IFRS không chỉ là “văn bản”, mà là “thực hành hiệu quả” gắn liền với văn hóa minh bạch và phát triển bền vững.
Kết luận
Kế toán trưởng là nhân tố quyết định sự thành công trong quá trình chuyển đổi từ VAS sang IFRS. Từ việc hoạch định chiến lược, nâng cấp hệ thống, đào tạo nhân sự đến kết nối giữa các phòng ban, họ chính là người lèo lái con thuyền kế toán của doanh nghiệp trong dòng chảy hội nhập toàn cầu.
Việc áp dụng IFRS không chỉ giúp nâng cao uy tín báo cáo tài chính, mà còn mở ra cơ hội tiếp cận vốn quốc tế, niêm yết thị trường nước ngoài và tăng tính minh bạch trong quản trị. Vì thế, trong thời đại IFRS đang trở thành chuẩn mực kế toán phổ quát, doanh nghiệp nào cũng cần một kế toán trưởng đủ tầm – đủ tâm – đủ lực để dẫn dắt hành trình chuyển đổi hiệu quả và bền vững.
VITALITY CONSULTING PRACTICES GROUP
🏨 Địa chỉ: Tòa nhà Thiên Phước lầu 6, 244 Cống Quỳnh, Phường Phạm Ngũ Lão, Quận 1, TP.HCM.
☎️ Hotline: 0907 190 426 – 0904 311 606
📮 Facebook: https://www.facebook.com/profile.php?id=100091570474264
