Là một chuyên gia tài chính đã trải qua hàng thập kỷ trong lĩnh vực kế toán và báo cáo tài chính quốc tế, tôi nhận ra rằng sự thống nhất về chuẩn mực kế toán không chỉ là nhu cầu, mà còn là điều kiện tất yếu để doanh nghiệp phát triển bền vững. Một báo cáo tài chính không chỉ phản ánh sức khỏe tài chính của một công ty mà còn là cầu nối giữa doanh nghiệp và nhà đầu tư toàn cầu.
Tuy nhiên, việc áp dụng chuẩn mực kế toán quốc tế chưa bao giờ là một bài toán đơn giản. Trong hành trình phát triển của mình, chúng ta đã chứng kiến sự chuyển mình từ IAS (International Accounting Standards – Chuẩn mực Kế toán Quốc tế) sang IFRS (International Financial Reporting Standards – Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế).
Vậy, IAS và IFRS khác nhau ở điểm nào? Vì sao IAS dần bị thay thế bởi IFRS? Và điều này tác động như thế nào đến doanh nghiệp? Bài viết này sẽ đi sâu vào sự khác biệt này để hiểu rõ hơn về bức tranh tài chính toàn cầu.
1. Chuẩn mực Kế toán Quốc tế và Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế: Sự Khác Biệt Về Cấu Trúc và Triết Lý Xây Dựng
1.1. Chuẩn mực Kế toán Quốc tế – Nền Tảng Ban Đầu Của Chuẩn Mực Kế Toán Quốc Tế
Chuẩn mực Kế toán Quốc tế được phát triển từ năm 1973 bởi Ủy ban Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IASC – International Accounting Standards Committee), với mục tiêu tạo ra một hệ thống kế toán chung giúp doanh nghiệp hoạt động xuyên biên giới dễ dàng hơn. Đến năm 2001, tổng cộng có 41 chuẩn mực Chuẩn mực Kế toán Quốc tế được ban hành, định hình các nguyên tắc kế toán cốt lõi.
Tuy nhiên, Chuẩn mực Kế toán Quốc tế vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là tính cứng nhắc trong một số quy định và thiếu sự cập nhật để theo kịp sự phát triển của thị trường tài chính. Điều này đặt ra yêu cầu về một hệ thống chuẩn mực linh hoạt và toàn diện hơn.
1.2. Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế – Chuẩn Mực Kế Toán Hiện Đại và Linh Hoạt Hơn
Năm 2001, IASB (International Accounting Standards Board – Ủy ban Chuẩn mực Kế toán Quốc tế) được thành lập, thay thế IASC. Cùng với đó, hệ thống Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế ra đời với một triết lý kế toán mới: tập trung vào nguyên tắc (principle-based) thay vì quy tắc cứng nhắc (rule-based).
IFRS không chỉ kế thừa những gì IAS đã xây dựng mà còn thay đổi theo hướng mang lại sự minh bạch, so sánh dễ dàng hơn giữa các doanh nghiệp và tạo điều kiện thu hút đầu tư quốc tế.
2. Sự Khác Biệt Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế và Chuẩn mực Kế toán Quốc tế – Điểm Nhấn Quan Trọng
Dưới đây là những khác biệt cốt lõi giữa IAS và IFRS mà doanh nghiệp cần nắm rõ:
2.1. Nguyên Tắc Kế Toán: Rule-Based vs. Principle-Based
- IAS dựa trên quy tắc cứng nhắc (rule-based), nghĩa là các doanh nghiệp phải tuân thủ theo hướng dẫn cụ thể cho từng loại giao dịch.
- IFRS lại mang tính linh hoạt hơn, dựa trên nguyên tắc (principle-based), cho phép doanh nghiệp có sự điều chỉnh phù hợp với từng tình huống thực tế nhưng vẫn đảm bảo tính minh bạch.
Ví dụ, IAS 17 – Thuê tài sản từng cho phép doanh nghiệp ghi nhận thuê tài sản theo hai cách: thuê tài chính hoặc thuê hoạt động. Tuy nhiên, IFRS 16 đã thay đổi điều này, yêu cầu doanh nghiệp ghi nhận tất cả các khoản thuê tài sản trên bảng cân đối kế toán, giúp phản ánh đúng tình hình tài chính hơn.
2.2. Phạm Vi Áp Dụng: IAS Đã Cũ – IFRS Luôn Cập Nhật
- IAS đã ngừng được cập nhật từ năm 2001. Một số IAS vẫn được duy trì nhưng nhiều tiêu chuẩn đã bị thay thế bởi IFRS hiện đại hơn.
- IFRS được cập nhật thường xuyên bởi IASB để đảm bảo phù hợp với sự phát triển của thị trường tài chính toàn cầu.
Ví dụ, IAS 39 – Công cụ tài chính từng là một chuẩn mực quan trọng nhưng đã bị thay thế bởi IFRS 9, giúp cải thiện việc ghi nhận và quản lý rủi ro tài chính.
2.3. Cách Ghi Nhận Doanh Thu và Tài Sản
- IAS 18 – Doanh thu trước đây quy định khá cứng nhắc về cách doanh nghiệp ghi nhận doanh thu.
- IFRS 15 – Doanh thu từ hợp đồng với khách hàng đã thay thế IAS 18, đưa ra mô hình 5 bước giúp doanh nghiệp ghi nhận doanh thu linh hoạt hơn nhưng vẫn đảm bảo tính minh bạch.
Tương tự, IAS 16 – Tài sản cố định có những quy định nhất định về cách ghi nhận tài sản, trong khi IFRS 13 – Xác định giá trị hợp lý giúp doanh nghiệp đánh giá tài sản theo giá trị hợp lý thay vì giá gốc, phản ánh chính xác hơn giá trị thị trường.
3. Tại Sao Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế Quan Trọng Đối Với Doanh Nghiệp?
Áp dụng không còn là lựa chọn, mà đã trở thành xu hướng tất yếu. Dưới đây là ba lý do doanh nghiệp cần quan tâm:
- Minh bạch hơn, thu hút đầu tư quốc tế: Giúp báo cáo tài chính của doanh nghiệp trở nên dễ đọc, dễ hiểu và dễ so sánh hơn trên phạm vi toàn cầu. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp muốn gọi vốn từ thị trường quốc tế, gia tăng niềm tin với các nhà đầu tư nước ngoài và nâng cao giá trị doanh nghiệp.
- Giúp doanh nghiệp tối ưu hoạt động kinh doanh: Giúp doanh nghiệp có cái nhìn rõ ràng hơn về tình hình tài chính của mình, từ đó đưa ra các quyết định chiến lược chính xác hơn. Các quy định về quản lý rủi ro tài chính, báo cáo doanh thu và công cụ tài chính giúp doanh nghiệp vận hành hiệu quả hơn, giảm thiểu rủi ro tài chính.
- Tương thích với nhiều thị trường lớn: Hơn 140 quốc gia đã áp dụng, trong đó có Liên minh Châu Âu, Úc, Nhật Bản, Canada… Việc sử dụng IFRS không chỉ giúp doanh nghiệp nâng cao tính minh bạch mà còn tạo cơ hội mở rộng kinh doanh ra quốc tế, tham gia vào thị trường vốn lớn và dễ dàng niêm yết trên các sàn chứng khoán quốc tế.
- Sẵn sàng cho 2025 tại Việt Nam: Việt Nam đang trong lộ trình áp dụng IFRS từ năm 2025, doanh nghiệp nào chuẩn bị sớm sẽ có lợi thế cạnh tranh, tránh rủi ro tụt lại phía sau.
Kết Luận: Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế Có Phải Là Tương Lai Của Kế Toán?
IFRS đã và đang trở thành tiêu chuẩn kế toán chung của thế giới. Dù Chuẩn mực Kế toán Quốc tế từng đóng vai trò quan trọng trong quá khứ, nhưng Chuẩn mực Tài chính Quốc tế) mới chính là tương lai của kế toán hiện đại.
Bất kỳ doanh nghiệp nào mong muốn phát triển bền vững và hội nhập thị trường quốc tế đều cần chủ động tiếp cận và áp dụng. Việc chuyển đổi không chỉ giúp nâng cao tính minh bạch trong báo cáo tài chính mà còn tạo điều kiện thuận lợi để thu hút nguồn vốn đầu tư quốc tế.
Việt Nam cũng đang trong lộ trình triển khai Chuẩn mực Tài chính Quốc tế vào năm 2025, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong quá trình tiệm cận với các chuẩn mực kế toán quốc tế. Việc sớm tiếp cận và chuẩn bị sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao lợi thế cạnh tranh, tối ưu hóa chiến lược tài chính và sẵn sàng mở rộng hoạt động trên quy mô toàn cầu.
VITALITY CONSULTING PRACTICES GROUP
🏨 Địa chỉ: Tòa nhà Thiên Phước lầu 6, 244 Cống Quỳnh, Phường Phạm Ngũ Lão, Quận 1, TP.HCM.
☎️ Hotline: 0907 190 426 – 0904 311 606
📮 Facebook: https://www.facebook.com/profile.php?id=100091570474264
