Giải trình tài chính theo IFRS: Nghệ thuật kể chuyện bằng con số

Nhà đầu tư, cổ đông, đối tác và cơ quan quản lý mong đợi nhiều hơn: họ muốn hiểu câu chuyện đằng sau những con số đó. Đây chính là lúc giải trình tài chính trở thành một nghệ thuật – nghệ thuật kể chuyện bằng con số.

Việc giải trình tài chính theo chuẩn IFRS báo cáo (International Financial Reporting Standards) không chỉ đơn thuần là tuân thủ quy định quốc tế, mà còn giúp doanh nghiệp trình bày bức tranh tài chính minh bạch, thuyết phục và dễ hiểu hơn. Bài viết này sẽ khai thác sâu vai trò của giải trình tài chính trong khuôn khổ IFRS, và cách các doanh nghiệp có thể biến những báo cáo phức tạp thành những câu chuyện tài chính hấp dẫn.

1. IFRS và yêu cầu giải trình tài chính: Không chỉ là số liệu

1.1. IFRS là gì và tại sao cần giải trình tài chính?

IFRS báo cáo là bộ Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế, được thiết kế nhằm:

• Chuẩn hóa cách trình bày báo cáo tài chính trên toàn cầu.

• Tăng cường tính minh bạch, khả năng so sánh và độ tin cậy của thông tin tài chính.

• Thúc đẩy niềm tin của nhà đầu tư và hỗ trợ doanh nghiệp trong việc huy động vốn quốc tế.

Trong khi báo cáo tài chính IFRS đưa ra các nguyên tắc ghi nhận, đo lường và trình bày các khoản mục tài chính, thì giải trình tài chính đóng vai trò “thuyết minh”, giúp giải thích các con số và các yếu tố ảnh hưởng tới tình hình tài chính, hiệu quả kinh doanh và dòng tiền.

1.2. Vai trò chiến lược của giải trình tài chính theo IFRS

Giải trình tài chính trong IFRS không đơn thuần là phụ lục. Đó là:

• Cầu nối giữa dữ liệu tài chính và những gì doanh nghiệp đang thực sự trải qua.

• Công cụ kể chuyện: Chuyển những con số khô khan thành một câu chuyện hấp dẫn về tầm nhìn, chiến lược và sự tăng trưởng của doanh nghiệp.

• Cách thức quản trị rủi ro: Giúp nhà đầu tư nhận diện các yếu tố không chắc chắn và cách doanh nghiệp ứng phó.

Nắm vững nghệ thuật giải trình tài chính giúp doanh nghiệp không chỉ đáp ứng yêu cầu tuân thủ mà còn tạo dựng lợi thế cạnh tranh trên thị trường vốn.

2. Những nguyên tắc cốt lõi khi giải trình tài chính theo IFRS

Để giải trình tài chính theo IFRS báo cáo một cách hiệu quả, doanh nghiệp cần tuân thủ những nguyên tắc cốt lõi sau:

2.1. Minh bạch và nhất quán

• Minh bạch: Thông tin giải trình phải rõ ràng, dễ hiểu, đầy đủ về bản chất, rủi ro và tác động của các khoản mục tài chính.

• Nhất quán: Các phương pháp kế toán và trình bày giải trình phải duy trì ổn định qua các kỳ, trừ khi có thay đổi lớn được giải thích rõ ràng.

Sự minh bạch và nhất quán giúp xây dựng lòng tin từ nhà đầu tư và các bên liên quan.

2.2. Trọng yếu và phù hợp

IFRS yêu cầu doanh nghiệp chỉ giải trình những thông tin trọng yếu:

• Thông tin nào có thể ảnh hưởng đến quyết định kinh tế của người đọc báo cáo.

• Tránh “ngập lụt” trong dữ liệu không cần thiết, làm mất tập trung vào các vấn đề chính.

Việc chọn lọc thông tin đúng trọng tâm thể hiện sự chuyên nghiệp trong kỹ năng giải trình.

2.3. Hướng đến tương lai

Ngoài việc giải thích số liệu quá khứ, giải trình tài chính IFRS còn yêu cầu:

• Tiết lộ các yếu tố không chắc chắn, dự báo dòng tiền, giả định kế toán chính.

• Trình bày cách doanh nghiệp đánh giá khả năng hoạt động liên tục (going concern).

Nhờ đó, nhà đầu tư có thể hình dung được bức tranh tài chính tương lai thay vì chỉ nhìn vào quá khứ.

2.4. Định lượng đi kèm định tính

Bên cạnh các số liệu định lượng, IFRS yêu cầu bổ sung:

• Các mô tả định tính về yếu tố rủi ro.

• Giải thích chiến lược quản lý rủi ro.

• Thông tin về các giả định chủ yếu trong lập báo cáo.

Kết hợp định lượng và định tính giúp câu chuyện tài chính trở nên thuyết phục và sống động hơn.

3. Nghệ thuật kể chuyện bằng con số trong giải trình tài chính

Để giải trình tài chính theo IFRS thành công, doanh nghiệp cần biết cách biến báo cáo thành câu chuyện. Dưới đây là các chiến lược cụ thể:

3.1. Xây dựng mạch chuyện rõ ràng

Một bản giải trình tài chính hiệu quả cần có một “nội dung xuyên suốt”, ví dụ:

• Bắt đầu bằng tóm tắt tình hình chung (macro view).

• Sau đó đi sâu vào từng mảng hoạt động, các rủi ro và cách ứng phó.

• Cuối cùng là triển vọng và kế hoạch tương lai.

Cách tiếp cận này giúp người đọc dễ theo dõi và hiểu rõ câu chuyện tài chính.

3.2. Sử dụng các chỉ số tài chính hợp lý

Ngoài các chỉ số IFRS bắt buộc, doanh nghiệp có thể bổ sung:

• EBITDA, tỷ suất lợi nhuận gộp, ROE, ROA, dòng tiền tự do…

• Các chỉ số tự xây dựng phù hợp với ngành nghề hoạt động.

Các chỉ số này được giải thích rõ ràng giúp người đọc nắm bắt nhanh hiệu suất kinh doanh.

3.3. Đơn giản hóa thuật ngữ và biểu đồ hóa dữ liệu

• Tránh dùng quá nhiều thuật ngữ kỹ thuật mà không giải thích.

• Sử dụng biểu đồ, infographics để trực quan hóa các xu hướng tài chính.

Một biểu đồ xu hướng doanh thu 5 năm sẽ dễ hiểu hơn hàng loạt con số liệt kê đơn thuần.

3.4. Nhấn mạnh các yếu tố tạo giá trị

• Tập trung trình bày những sáng kiến chiến lược, khoản đầu tư dài hạn, những thay đổi tích cực trong vận hành doanh nghiệp.

• Làm rõ cách các quyết định tài chính hôm nay sẽ tạo ra giá trị trong tương lai.

Điều này biến giải trình tài chính thành công cụ kể câu chuyện phát triển chứ không chỉ ghi nhận thực tế.

3.5. Đối mặt và giải thích các rủi ro

• Không né tránh những khó khăn hoặc thách thức tài chính.

• Thành thật thừa nhận, giải thích nguyên nhân và trình bày kế hoạch ứng phó.

Sự trung thực và rõ ràng trong giải trình rủi ro gia tăng lòng tin từ nhà đầu tư.

4. Những lưu ý quan trọng khi thực hiện giải trình tài chính IFRS

4.1. Tùy chỉnh theo đối tượng người đọc

Giải trình tài chính không phải chỉ phục vụ kiểm toán viên, mà còn hướng tới:

• Nhà đầu tư chuyên nghiệp.

• Cổ đông phổ thông.

• Ngân hàng và các tổ chức tín dụng.

Do đó, cần cân bằng giữa tính kỹ thuật và tính dễ hiểu.

4.2. Tuân thủ nguyên tắc “materiality over formality”

IFRS ưu tiên bản chất kinh tế hơn hình thức pháp lý:

• Nếu một giao dịch có rủi ro tài chính đáng kể, phải giải trình dù hình thức pháp lý không yêu cầu.

• Tránh trình bày rập khuôn chỉ để “cho có”, mà cần thực sự phản ánh tình hình thực tế.

4.3. Cập nhật các thay đổi trong IFRS

Chuẩn mực IFRS thường xuyên cập nhật để phản ánh môi trường kinh doanh mới. Một số thay đổi quan trọng gần đây:

• IFRS 9: Công cụ tài chính.

• IFRS 15: Doanh thu từ hợp đồng với khách hàng.

• IFRS 16: Thuê tài sản.

Cập nhật kịp thời giúp giải trình tài chính đúng chuẩn và tránh rủi ro pháp lý.

4.4. Hợp tác chặt chẽ giữa bộ phận tài chính và bộ phận truyền thông

Để tối ưu hóa giải trình tài chính:

• Phòng tài chính đảm bảo độ chính xác dữ liệu.

• Phòng truyền thông hỗ trợ làm cho thông tin dễ hiểu, hấp dẫn hơn.

Sự kết hợp này giúp bản giải trình tài chính đạt cả mục tiêu tuân thủ và mục tiêu truyền thông.

Kết luận

Giải trình tài chính theo IFRS báo cáo không chỉ là yêu cầu tuân thủ, mà còn là cơ hội để doanh nghiệp “kể câu chuyện tài chính” một cách thuyết phục và chiến lược. Một bản giải trình tốt sẽ giúp nhà đầu tư hiểu rõ giá trị thực sự, tiềm năng tăng trưởng và khả năng ứng phó rủi ro của doanh nghiệp.

Khi được thực hiện đúng cách – minh bạch, nhất quán, tập trung vào trọng yếu và hướng đến tương lai – giải trình tài chính trở thành một công cụ mạnh mẽ để nâng cao vị thế của doanh nghiệp trên thị trường vốn, tăng cường niềm tin và mở rộng cơ hội phát triển bền vững.

Doanh nghiệp ngày nay không chỉ cần những kế toán giỏi số liệu, mà còn cần những “người kể chuyện bằng con số” xuất sắc. Và trong thế giới của IFRS, ai làm chủ nghệ thuật giải trình tài chính sẽ là người nắm lợi thế cạnh tranh dài hạn.

VITALITY CONSULTING PRACTICES GROUP

🏨 Địa chỉ: Tòa nhà Thiên Phước lầu 6, 244 Cống Quỳnh, Phường Phạm Ngũ Lão, Quận 1, TP.HCM.

☎️ Hotline: 0907 190 426 – 0904 311 606

📮 Facebook: https://www.facebook.com/profile.php?id=100091570474264